Cuireadh coláiste Gaeilge ar bun i mBéal Atha an Ghaorthaidh, Co. Chorcaí sa bhliain 1904 chun múinteoirí scoile náisiúnta a ullmhú chun an Ghaeilge a theagasc i gcraobhacha Chonradh na Gaeilge agus sna scoileanna Náisiúnta ar fud na hÉireann. Ceadaíodh teagasc na Gaeilge mar ghnathabhar ar churaclam na scoileanna Náisiúnta den chéad uair riamh ó bunaíodh an córas oideachais náisiúnta in 1831 i scoileanna Náisiúnta na Gaeltachta nuair a fógraíodh an Clár Dátheangach in Aibreán 1904. Ba chuid den obair athnuachana ar an churaclam naisiunta a tosaíodh i 1900 é an clár. Chonacthas, áfach, nach raibh dóthain oidi oilte ann chun dul i mbun theagasc na Gaeilge sna scoileanna. Chuir an Piarsach agus an Craoibhín bunús an mhilleáin ar an Bhord Náisiúnta agus ar na coláistí oiliuna stait. Ba iarracht í búnu na gcoláistí Gaeilge an fhadhb seo a réiteach . Glacadh go réidh leis na cúrsaí a bhí á n-eagrú i gColáiste na Mumhan agus níorbh fhada gur oscláiodh colaístí Gaeilge eile sna ceithre chúige idir 1904 agus 1912. Mheall na cúrsaí seo na sluaite oidí chun na ceantair ba láidre Gaeilge ina raibh na coláistí bunaithe iontu. Bronnadh teastais inniúlachta orthu siúd ar éirigh leo sna scrúdaithe a reáchtáladh ag deireadh na gcúrsaí. Thuig an Bord Náisíunta fiuntas a gcuid oibre agus d'aithin sé teastais na gcoláistí mar cháilíocht oífigiúil muinteoireachta. Tá tábhacht ag na colaístí Gaeilge in éabhlóid theagasc na Gaeilge. Is iad a chuir oidí ar fail don chóras oideachais. Bhi scoláirí móra na Gaeilge ar nós Eoin Mhic Néill, Risteard Uí Dhálaigh, Risteard de Hindeberg, Thomáis Uí Cholmáin, Mhíchíl Breathnaigh agus Úna Ní Fhaircbeallaigh ag croílár obair na gcolaístí seo. Mar sin ba chéim chinniúnach e an feiniméan lenar bhain siad i scéal na Gaeilge sa chóras oideachais. Seasann na coláistí Gaeilge don idéalachas a spreag treaníarracht na gConraitheoiri deiseanna oiliúna a chur ar fáil d'oidí scoile na tíre an Ghaeilge a theagasc d'aos óg agus do dhaoine fásta an ama sin nuair nach raibh rialtas na tíre sásta na deiseanna sin a chur ar fail. Is e sin abhar agus fócas an tsaothair seo.